مشاوره کسب و کارهای نوپا
یک مشاوره کسب و کار نوپا (استارتاپ) میتواند در همان روزهای اولیه ایجاد خود، مسیر مشخصی برای جذب سرمایه تعریف کند و این جزء بدیهیات است که نوپا در همان ابتدای کار به فکر جذب سرمایهگذار باشد.
انواع مختلف سرمایهگذار از «سرمایه مرحله کشت ایده» گرفته تا شرکتهای سرمایهگذاری (VC) همواره در کنار آن کسبوکار قرار دارند و در این مسیر، کسبوکار را با پشتیبانیهای مالی و مدیریتی خود حمایت میکنند.
نکته جالب این است که مکانیزم سرمایهگذاری بهگونهای تعریف شده که در آینده، نوپاهای موفق (که اکنون شرکتهای بزرگی شدهاند) بزرگترین حامی نوپاها و وزنهای بزرگ در آن صنعت میشوند؛ زیرا خود، بیشترین سود را از آن بردهاند و این یعنی تکثیر مستمر حامیان از میان پرورشیافتگان که یک دوره دائمی بهرهوری است.
مراحل سرمایه گذاری در نوپا
پشتیبان اول: سرمایه گذار مرحله کشت ایده
نوپاها (استارتاپها) در فاز نخست، به خودگردانی (Bootstrapping) متکی هستند. در این مرحله با استفاده از اندوختههای خود، یاریگرفتن از خانواده، قرض و خرده درآمدها، ایده خود را جلو میبرند. سرمایهگذاران مرحله کشت ایده، اولین حامی استارتاپها هستند.
یک کارآفرین میتواند با یک جستجوی محلی یا اینترنتی، افراد مختلفی برای سرمایهگذاری پیدا کند. در این مرحله، سرمایهگذار طبق قوانین و فرمتهای پذیرفتهشده در بازار بخشی از سهام شرکت (کسبوکار نوپا) را خریداری میکند. شرکت، ارزشگذاری اولیه را انجام داده سپس سرمایه جذب میشود.
سرمایه seed به معنای دانهگذاری است؛ یعنی سرمایهگذار به کسبوکار کمک میکند تا به درآمد اولیه برسد یا اینکه برای سرمایهگذاریهای بعدی آماده شود. پول seed میتواند شامل کمک دوستان و فامیل و افراد خیر یا سرمایهگذاران جمعی نیز بشود. پول seed میتواند برای فعالیتهای اولیه؛ مانند تحقیقات بازار یا توسعه محصول هزینه شود.
همانطور که گفته شد خود کارآفرین نیز میتواند از سرمایهگذاران اولیه باشد. سرمایه اولیه کارآفرین میتواند پسانداز یا وام باشد. سرمایه seed با سرمایه سرمایهگذار ریسکپذیر (Venture Capital) متفاوت است و جزئیات و پیچیدگی کمتری دارد. ریسک در سرمایهگذاری seed بالاتر از بقیه است؛ چراکه پروژه کاملاً برای سرمایهگذار مشخص نشده تا بتواند آن را ارزشگذاری کند.
استارتاپ این پول را برای پوشش هزینهها و حقوق به مدت 3 تا 6 ماه نیاز دارد. در مرحله آغازین خود (early stage) است و محصول آن ارائه یا ایده نهایی نشدهاست. در این مرحله، نوپا (استارتاپ) هنوز در حال جستجوی مشتریان خود، کشف بازار و استخراج مدل کسبوکار نهایی خود است و برای همین به آن مرحله، جستجو نیز میگویند.
سرمایه جذبشده در این مرحله، برای آن است که استارتاپ 6 ماه دوام بیاورد تا بتواند فرضیات ایده خود را اعتبارسنجی کرده و با چرخش ایده اولیه و تغییر آن به ایده اصلی و مدل نهایی کسبوکار نزدیک شود.
سرمایهگذاری seed، سنتی شناختهشده در آمریکاست و حتی در صنایع دیگر نیز معنا دارد؛ ازجمله صنعت سینما، موسیقی، کمپین سیاسی و… سرمایهگذار seed بخشی از سهام شرکت را طلب میکند. سرمایهگذاران اولیه seed عموماً در قالب شبکهای غیررسمی و مردمی فعالیت میکنند.
برخی از آنها افراد شناختهشدهای هستند و برای خود برندی محسوب میشوند. ممکن است از کارآفرینان قدیمی باشند یا سرمایهگذاران ریسکپذیری که همهجا وجود دارند. یک کارآفرین با چند جستجوی کوچک میتواند بسیاری از آنها را پیدا کند.
اهمیت جمعآوری سرمایه برای ایدههای نوپا و حمایت عمومی از آن باعث ظهور پدیده دیگری به نام Crowed Funding یا «گردآوری جمعی سرمایه» یا اصطلاحاً «کمکهای مردمی» شدهاست.
روش کار بهصورت خلاصه به اینگونه است که کارآفرین یا هر شخصی با هر هدفی به وب سایتهای مربوطه مراجعه کرده و هدف یا ایدهاش و هزینههای رسیدن به آن را تعیین میکند و مجموعهای از پاداشها، مزایا یا شیوههای انتفاع از نتیجه را به سرمایهگذاران، متناسب با حجم سرمایهگذاریشان پیشنهاد میکنند تا انگیزه سرمایهگذاری را افزایش دهند سپس عموم مردم برای آن هدف، پول میپردازند.
هر پروژه در مدتی معین باید به حداقل تعیینشده میزان سرمایهگذاری موردنیاز خود، دست یابد. پس از پایان این دوره، مبلغ جمعآوریشده به صاحب ایده تحویل و کار وی آغاز میشود.
پشتیبان دوم: سرمایه گذار فرشته
پس از اینکه سرمایهگذاری مرحله کشت ایده (Seed Funding) به نتیجه رسید و کسبوکار جان گرفت حال نوبت مرحله دوم سرمایهگذاری میرسد. در این مرحله فرشتگان سرمایهگذار (Angeles) وارد میشوند. فرشتهها دارای انجمنها، اتحادیهها، دفاتر کاری گروهی و شخصی هستند. آنها گاهی افراد شناختهشده صنعتاند که در جستجوی سرمایهگذاری روی شرکتهای آیندهدار هستند.
استارتاپها در این مرحله میزان سرمایههای متفاوتی را بسته به اعتبار پایهگذاران، گونه بازار و پتانسیل فرصتها میتوانند جذب کنند. این سرمایه معمولاً هزینههای کسبوکار نوپا را برای 12 تا 18 ماه پوشش میدهد و صرف تکمیل و ارتقای تیم کاری حرفهای و ساخت محصول نهایی خود میکنند.
یکی از مهارتهای مهمی که قبل از جذب سرمایه فرشته موردنیاز است ارزشگذاری شرکت است تا بهخوبی سهم سرمایهگذار بعد از آوردن پول به داخل کسبوکار مشخص شود. این مسئله به Pre-money Valuation مشهور است. فرشتهها حلقه واسط میان سرمایهگذاری مرحله کشت ایده seed و سرمایهگذاری ریسکپذیر vc را پرمیکنند.
پشتیبان سوم: سرمایه گذاران ریسکپذیر یا VC ها
حال، نوبت به ریسکپذیرها میرسد. تفاوت ریسکپذیر با فرشته این است که فرشتهها عموماً دارای شبکهای غیررسمی از سهامداران حقیقی هستند که بهصورت شخصی و با علایق فردی بر نوپاها (استارتاپها) سرمایهگذاری میکنند.
اما ریسکپذیرها مانند فرشتهها، شخص نیستند بلکه شرکتهای سرمایهگذاری هستند که بهطور اختصاصی و حرفهای بر روی استارتاپها و شرکتهای نوپا سرمایهگذاری میکنند.
شاید به همین علت باشد که به آنها Venture (با تلفظ ونچر) به معنی «ریسکپذیر و ماجراجو» میگویند. ریسکپذیر بهصورت ویژه و تماموقت بر روی کسبوکارهایی سرمایهگذاری میکند که مراحل اولیه رشد خود را گذراندهاند. آنها دارای قوانین و قراردادهای پیچیدهتر و پرعمقتر نسبت به فرشتهها هستند.
شرکت سرمایهگذاری ریسکپذیر نهتنها برای کسبوکار پول بلکه مجموعهای از امکانات مدیریتی و مشاوره کسب و کار نوپا (New business consulting) فراهم میکند. امکاناتی از قبیل مشاوره استراتژی، بازاریابی، استخدام مدیران باتجربه، حسابداری و… را فراهم میکند که برای رشد کسبوکار لازم است.
ریسکپذیری یک سبد از انواع سرمایهگذاری بر کسبوکارهای نوپای شیوههای مختلف دارد که مدام در حال مدیریت آنهاست؛ مانند همان کاری که صندوقهای سرمایهگذاری فعال در بورس تهران انجام میدهند. با این تفاوت که صندوقهای سرمایهگذاری بورس تهران، یک سبد از سهام شرکتهای بزرگ دارند.
اما ریسکپذیران یک سبد از کسبوکارهای نوپا و آیندهدار دارند! شرکت سرمایهگذاری ریسکپذیر به شرکتها کمک میکند تا به مرحله عرضه عمومی (IPO) برسد این نقطه را Exit Point یا نقطه خروج مینامند؛ یعنی شرکت به مرحلهای رسیده که میتواند از عرضه عمومی خارج شود..
از آنجاییکه ماهیت یک مشاوره کسب و کار نوپا کشف و یافتن است، تیم های مذکور معمولا برای توسعه کار و محصول و بازار خود دائما در حال تحقیق و اکتشاف هستند و برای اینکه بتوانند در دنیای رقابت جلوتر از دیگران باشند، باید همواره دانش و اطلاعات خود را در مسائل مربوط به خود به روز کنند. همچنین شرکت هاب نوپا نیاز به آموزش و یادگیری مفاهیم جدید کسب و کار دارند و جستجو برای یافتن مفاهیم کسب و کار شاید فرصت زیادی را از آنها بگیرد و نتوانند بر روی آنچه که باید، تمرکز کنند.
حرفه ای ها قبل از شروع هر کاری مشورت می گیرند و از دانش و فکر دیگران برای پیشبرد کار خود استفاده می کنند. یک مشاور کسب و کار نوپا، ضمن تسهیلگری در یافتن راهکارها، به تیم مورد نظر کمک می کند تا ایرادات خود را یافته و از بین انتخابهایی که در زمینه های مختلف دارند بهترین را برگزینند.