مقاله پژوهشی
چکیده
هوش مصنوعی یکی از فناوریهای نو ظهور عصر حاضر است که در آن تلاش میشود هوش انسانی در سامانه ها و ماشینهای مورد استفاده شبیهسازی شود. دستیابی به هوش مصنوعی نیازمند طیف گسترده ای از فعالیت های تحقیق و توسعه بوده که مدیریت این فرآیند مستلزم دسترسی به دانش نوین برای تدوین و پیادهسازی راهبرد، اختصاص منابع، سازماندهی، و بکارگیری ابزارهای مناسب می باشد. هدف این مقاله شناسایی و اولویت بندی مولفههای مدیریت تحقیق و توسعه داده محور در شرکت ها و موسسات فعال در فناوری هوش مصنوعی است. این پژوهش با رویکرد ترکیبی (کیفی- کمی) انجام گرفت.
در بخش کیفی، پس از مرور منسجم مبانی نظری با 12نفر از خبرگان که به روش نمونهگیری هدفمند و گلوله برفی انتخاب شدند مصاحبه شد و نظرات آن ها جمع آوری و در قالب نظریه داده بنیاد، مورد تحلیل قرار گرفت. نتیجه آن 123کد باز، 24زیرمولفه و 8مولفه (مقوله) محوری بود. در بخش کمی، نظرات 85نفر از متخصصین تحقیق و توسعه و فعالان حوزه هوش مصنوعی که به روش نمونه گیری قضاوتی انتخاب شده بودند از طریق پرسشنامه جمع آوری و پس از تحلیل آن به روش مدل معادلات ساختاری، روابط و اعتبار مولفهها مورد تائید قرار گرفت.
همچنین با نظر خبرگان مولفه های به دست آمده در قالب روش سوارا وزندهی و اولویتبندی شدند که به ترتیب عبارتند از: مدیریت نظاممند، تامین منابع، توانمندی بکارگیری تحلیلهای کلان داده، سیاستهای حمایتی، بسترها و زیرساخت ها، توسعه علم داده، عوامل سازمانی و منافع تجاری.
مقدمه
هوش مصنوعی یکی از فناوریهای نو ظهور عصر حاضر است که در آن تلاش میشود هوش انسانی در سامانهها و ماشینهای مورد استفاده شبیهسازی شود که این کار تاثیری عمده روی دامنه گستردهای از صنایع و بخشهای اقتصادی ایجاد خواهد نمود. این فناوری ریشه در تعدادی از رشتههای شناخته شده قدیمیتر دارد، بهویژه: فلسفه، منطق، ریاضی، محاسبات، روانشناسی، علم شناختی، زیستشناسی، علم اعصاب و تکامل.
همپوشانی غیرقابل اجتنابی بین این رشتهها وجود دارد مثلا بین فلسفه و منطق، یا بین ریاضیات و محاسبات. با دقت نظر در هر کدام از این موارد می توان یک درک بهتر از نقش آن ها در توسعه هوش مصنوعی به دست آورد، و این که چگونه این رشتهها نقش خود را ایفا نمودهاند .(Bullinaria, 2005)
مطالعات پیشین دو هدف علمی و مهندسی را برای هوش مصنوعی پیشنهاد دادهاند. هدف علمی هوش مصنوعی تعیین ایدههایی درباره عرضه دانش، یادگیری، سامانه های مقررات، جستجو و مانند آن است که انواع مختلفی از هوش واقعی را توضیح می دهد، اما هدف مهندسی هوش مصنوعی حل مشکلات دنیای واقعی با استفاده از تکنیک هایی نظیر شبکههای عصبی، پردازش زبان طبیعی، ماشینهای برداری پشتیبان و غیره است.
به صورت سنتی، دانشمندان علوم کامپیوتر و مهندسین بیشتر تمایل به اهداف مهندسی دارند در حالی که فلاسفه، روانشناسان و دانشمندان علوم شناختی تمایل بیشتری به اهداف علمی دارند. منطقی است که به هر دو هدف فوق علاقه وجود داشته باشد، زیرا تکنیکهای مشترکی وجود دارد و این دو رویکرد می توانند از یکدیگر تغذیه کنند ( Barr, 1981 .Feigenbaum and Edward)
بدون تردید امروزه دستیابی به فناوری هوش مصنوعی یکی از اولویتهای ملی و کسب و کاری در کشورهای دنیا است. کسب و کارهای خصوصی نیروی پیشران پیشرفت فنی در هوش مصنوعی هستند، و بخش بزرگی از تحقیق و توسعه مربوط به آن در دنیا از طریق تعداد کمی از شرکتهای بزرگ فناوری انجام می شود.
یک گزارش از موسسه مککنزی که از 35شرکت عمده فناوری نظر سنجی کرده، نشان می دهد که آن ها 18تا 27میلیارد دلار بودجه داخلی برای توسعه هوش مصنوعی در سال 2016 هزینه کرده اند، و سایر شرکت ها 8تا 12میلیارد دلار به سرمایه گذاری و خرید شرکت های فعال در این حوزه اختصاص داده اند (Bughin et al., 2017). شورای مشاورین علم و فناوری آمریکا پیش بینی میکند شرکتهای آمریکایی تا سال 2025 سالانه بیش از 100میلیارد دلار برروی تحقیق و توسعه هوش مصنوعی هزینه خواهند کرد (.)NSTC, 2020
این میزان از سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه هوش مصنوعی نشان دهنده اهمیت این فناوری برای پیشرفت و توسعه همه جانبه کشورها بوده است. علاوه بر این در بسیاری از کشورهای صنعتی و حتی در حال توسعه، دولت ها اهداف و راهبردهای ملی برای توسعه این فناوری طراحی نموده اند که در راس شناسایی و اولویت بندي مولفه هاي مدیریت تحقیق و توسعه داده محور در شركت ها و موسسات فعال در هوش مصنوعی آنها برنامه های ارتقاء تحقیق و توسعه هوش مصنوعی گنجانده شده است. شورای ملی علم و فناوری آمریکا دولت ها را به عنوان کاربران اصلی و توسعهدهندگان کلیدی سامانههای هوش مصنوعی می داند که مسئولیت ویژه ای برای ملاحظه این امر دارند که چگونه هوش مصنوعی میتواند برای بهرهوری بیشتر و نوآورانهتر شدن کارها بکارگرفته شود و همچنین در مورد اثرات بالقوه مثبت و منفی آن در جامعه بررسی لازم را انجام دهند (Eggers, 2021).
اگرچه ادبیات مدیریت تحقیق و توسعه سالها است وارد بخش دانشگاهی و صنعتی کشور شده است، لیکن تحقیقات کمی در خصوص روش های نوین در مدیریت فعالیت های آن انجام شده است. آنچه مسلم است فعالیتهای تحقیق و توسعه به عنوان یکی از پیشرانهای نوآوری در بنگاههای اقتصادی نیازمند ساز و کاری برای همراستا شدن با راهبردهای کلان کسب و کار و اطمینان از بهرهوری تلاشهای صورت گرفته است.
بیشتر مطالعات اخیر داخلی در حوزه مدیریت تحقیق و توسعه به جنبه های خاصی نظیر سیاستگزاری، راهبردها، توانایی های مورد نیاز و عوامل موفقیت آن در برخی صنایع از جمله خودروسازی، تجهیزات نیروگاهی و شرکت های دانش بنیان پرداخته است (علیزاده و همکاران، ،1401 میرزازاده و زارعتکار، ،1401اصغری و همکاران، 1399و منطقی و علیزاده، 1398.) در حالی که ضرورت بهره گیری از علم داده ها و کاربرد آن در مدیریت تحقیق و توسعه کمتر مورد مطالعه پژوهشی قرار گرفته است.
در پی توسعه روز افزون تولید دادهها در روند تحول دیجیتال، مطالعات خارجی در زمینه چگونگی بهره برداری از دانش و بینش حاصل از تحلیل این داده ها به عمل آمده است. نوآوری داده محور به معنی نوآوریهای برخواسته از تحلیلهای کلان داده، مفهوم جدیدی است که در مطالعات سازمان همکاریهای اقتصادی و توسعه (OECD, 2013) مورد تاکید قرار گرفته است. هووِ، معتقد است در کنار تسلط بر دانش و تخصص زمینه مورد مطالعه، کارکنان تحقیق و توسعه باید به مهارت های علم داده و بهره گیری از توانمندی تحلیل های کلان داده هم مجهز شوند (هوو،ِ 2015).
لذا به نظر میرسد به منظور دستیابی به نوآوری های فناورانه موسسات تحقیقاتی عمومی و بخشهای تحقیق و توسعه شرکت ها به صورت عام و شرکتهای فعال در حوزه هوش مصنوعی به صورت خاص، باید به یک نوع فرآیند مدیریت تحقیق و توسعه داده محور مجهز شوند.
از این رو مسئله اصلی این پژوهش شناخت مولفههای موثر مدیریت تحقیق و توسعه داده محور در هوش مصنوعی است. در این مقاله ابتدا مبانی نظری و ادبیات موضوع به صورت جامع بررسی و مفاهیم اساسی مدیریت تحقیق و توسعه شناسایی و مبنای سئوالات مصاحبه قرار گرفت. در مرحله دوم ضمن انجام مصاحبه با خبرگانی از دانشگاه و صنعت مولفههای مدیریت تحقیق و توسعه داده محور استخراج گردید. سپس طی یک مطالعه کمی نظرات فعالان کسب و کاری هوش مصنوعی در مورد مولفه های فوق جمع آوری و تحلیل گردید. در نهایت نتایج به دست آمده از یافته های پژوهش دسته بندی و ارائه گردید.
گروه مشاوران تحقیق و توسعه تکنولوژی
شما می توانید این مقاله و ادامه مطلب حاضر را از اینجا دانلود کنید.